Υπόθεση Εγγράφων του Πενταγώνου, Supreme Court, 1971, Δικαστής Hugo Black: «Ο Τύπος έπρεπε να υπηρετεί τους κυβερνώμενους, όχι τους κυβερνώντες. Η εξουσία της Κυβέρνησης να λογοκρίνει τον Τύπο καταργήθηκε, έτσι ώστε ο Τύπος να παραμείνει για πάντα ελεύθερος να επικρίνει την Κυβέρνηση. Ο Τύπος προστατεύτηκε ώστε να μπορεί να αποκαλύπτει τα μυστικά της Κυβέρνησης και να ενημερώνει τον κόσμο. Μόνο ένας ελεύθερος και αδέσμευτος Τύπος μπορεί να αποκαλύψει αποτελεσματικά την εξαπάτηση στην Κυβέρνηση. Και υψίστης σημασίας μεταξύ των ευθυνών ενός ελεύθερου Τύπου είναι το καθήκον να εμποδίζει οποιοδήποτε μέρος της Κυβέρνησης να εξαπατά τον λαό».
Πάμε τώρα στον ευρωπαϊκό χώρο. ΕΔΔΑ, υπόθεση Vereinigung Demokratischer Soldaten Österreichs και Gubi κατά Αυστρίας: Τα όρια της ανεκτής κριτικής είναι πιο ευρεία έναντι ενός πολιτικού, που ενεργεί με την ιδιότητά του ως δημόσια προσωπικότητα, απ’ ότι έναντι ενός απλού ιδιώτη. Ο πολιτικός εκτίθεται αναπόφευκτα και συνειδητά σε προσεκτικό έλεγχο των πράξεων και των ενεργειών του, τόσο από τους δημοσιογράφους όσο και από το σύνολο των πολιτών και γι’ αυτό ακριβώς οφείλει να επιδεικνύει μεγαλύτερη ανεκτικότητα, ιδίως όταν ο ίδιος επιδίδεται σε δημόσιες δηλώσεις οι οποίες δύνανται να επισύρουν κριτική. Ο ίδιος έχει το δικαίωμα της προστασίας της υπόληψής του, αλλά οι επιταγές αυτής της προστασίας πρέπει να σταθμίζονται με τα συμφέρον της ελεύθερης συζήτησης των πολιτικών ζητημάτων, δεδομένου και ότι οι εξαιρέσεις στην ελευθερία του λόγου πρέπει να ερμηνεύονται στενά. Αυτή η απόφαση είναι του 1994.
Διάβασα αυτά τα αποσπάσματα, όχι για να απευθυνθώ ενώπιον Καθηγητών Νομικής και να δείξω ότι γνωρίζω δύο αποφάσεις, αλλά για να τονίσω το πόσος χρόνος μας χωρίζει από αυτές τις διαπιστώσεις και τα πράγματα φαίνεται να μην έχουν προοδεύσει σε εθνικό επίπεδο ουσιωδώς. Αναρωτιέμαι, η καινούργια ενωσιακή και μετέπειτα εθνική νομοθεσία όσον αφορά την προστασία κατά των καταχρηστικών αγωγών σε βάρος δημοσιογράφων θα επιφέρει κάτι ουσιαστικό αυτή καθαυτή ενώπιον της Ελληνικής Δικαιοσύνης;
Μήπως εν τέλει η αξία αυτής της νομοθεσίας είναι η ευρύτερη παιδευτική αξία; Δηλαδή μήπως και μόνο ότι υιοθετείται μια τέτοια νομοθεσία, ανεξαρτήτως των μέτρων που περιλαμβάνει, που για εμένα δεν είναι τόσο ουσιώδη και τόσο σοβαρά ώστε πράγματι να αποτρέψουν τις SLAPP αγωγές, αλλά αυτό μένει να κριθεί, μήπως όμως μπορεί να συμβάλει σε επίπεδο αλλαγής της ευρύτερης κοινωνικής αντίληψης;
Και μήπως σε αυτό -όχι- να μην περιμένουμε απλά τα Δικαστήρια, αλλά μήπως η Κοινωνία των Πολιτών, οι Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί, φορείς όπως το Ίδρυμα Τσάτσου που πήρε την πρωτοβουλία για να γίνει αυτή η πολύ σημαντική εκδήλωση, θεσμοί όπως οι Νομικές Σχολές της Χώρας, θεσμοί όπως οι Δικηγορικοί Σύλλογοι, μήπως είναι και δική μας ευθύνη να αναδεικνύουμε περισσότερο το πρόβλημα;
Τελευταία άφησα επίτηδες την ΕΣΗΕΑ, και θέλω να απευθυνθώ εν προκειμένω στην εκπρόσωπο της ΕΣΗΕΑ και να πω το εξής:
– Βγαίνει μία δικαστική απόφαση σε μία χονδροειδή -χονδροειδέστατη- αγωγή, που είναι καθαρά νομικό «μπούλινγκ» αυτό που πήγε να γίνει, εκφοβισμός σε βάρος δημοσιογράφων. Όταν βγαίνει αυτή η απόφαση -εγώ να μιλήσω και ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών τι πιστεύω ότι θα έπρεπε να κάνουμε εμείς αν αφορούσε δικηγόρο- δεν θα έπρεπε την επόμενη ημέρα όλοι οι δημοσιογράφοι, σε όλα τα μέσα, να αναδείξουν αυτό το θέμα, ώστε αυτός που έκανε την αγωγή να εισπράξει το ίδιο «μπούλινγκ» και να μη μπορέσει ποτέ να ξανασταθεί πολιτικά; Μήπως αυτό θα αποτρέψει πολύ περισσότερο SLAPP αγωγές στο μέλλον απ’ ό,τι οι ίδιες οι ρυθμίσεις της νομοθεσίας αυτής καθαυτής;
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΠ. ΜΑΝΤΖΟΥΤΣΟΣ
Δικηγόρος – Διδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ
Σύμβουλος, τ. Αντιπρόεδρος ΔΣΑ
* Επισυνάπτεται το σχετικό βίντεο.